της Δήμητρας Σπανού
Πραγματικά με ενοχλεί που όλοι έχουν άποψη για τις γυναίκες στις παρελάσεις. Τη μια είναι τα μίνι, την άλλη είναι η ξανθιά δασκάλα, τώρα είναι η μαντίλα. Το ότι οι παρελάσεις είναι δημόσιο θέαμα δίνει το άλλοθι σε πάσης φύσης σχολιαστές να ξεσαλώνουν. Όλοι έχουν την αποψάρα τους για το μήκος της φούστας, πόσο ξέκωλα είναι σήμερα τα κορίτσια κτλ., λες και δεν είναι άνθρωποι αλλά παγκάκια σε μια πλατεία και συζητάμε αν έχουν ωραίο ντιζάιν ή όχι. Βέβαια, όλα ξεκινάνε από τα σώματα, για να προχωρήσουν και σε ανάλογους χαρακτηρισμούς για την προσωπικότητα των γυναικών και υποθέσεις για τις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Βγαίνουν λοιπόν οι μεζούρες για να μας πουν ότι κάποια θα είναι πιο «πουτανάκι», άλλη θα είναι πιο «ξενέρωτη», η δασκάλα που «τι διάολο μαθαίνει στα παιδιά μας» κοκ. Σε κάθε παρέλαση καταλήγουμε να στιγματίζουμε ανθρώπους επιδοκιμάζοντας συγκεκριμένες συμπεριφορές έναντι άλλων, ανάλογα με το πόσο ταιριάζουν σε αυτά που θεωρούμε «αποδεκτά». Μια διαδικασία που εντέλει επιβεβαιώνει το αντρικό βλέμμα και την πατριαρχική κυριαρχία.
Σαν να μην έφτανε αυτό όμως, σε κάθε παρέλαση βρίσκει έδαφος να εκφραστεί και ο κάθε εθνοπατριώτης, που στα κοριτσάκια ψάχνει να δει απροστάτευτα γυναικόπαιδα και τις μελλοντικές μητέρες του έθνους. Τώρα δε και λόγω της συγκυρίας, η παρέλαση μιας μαθήτριας με μαντίλα θεωρήθηκε για αυτούς ευκαιρία να εκφράσουν την ισλαμοφοβία τους και να προβληθούν σαν προστάτες του «έθνους μας» από τον κίνδυνο εξισλαμισμού. Σου λένε, σήμερα είναι μια μαντίλα, αύριο όμως, με τόσους πρόσφυγες, θα εξισλαμιστούμε, πάνε και οι γυναίκες μας κτλ κτλ.. Ε, όχι! Δεν θα παίζουνε τα παιχνίδια τους πάνω στα γυναικεία σώματα. Οι ιδέες τους δεν έχουν καμία σχέση με την προστασία των γυναικών και τα δικαιώματά μας, ούτε καν με την ίδια τη μαντίλα, αλλά με την παγίωση της επιθετικής αρρενωπότητας, των προνομίων και εξουσιών τους.
Βέβαια, πρέπει να πούμε ότι και διάφοροι αριστεροί εδώ και εκεί πολλές φορές εκφράζουν αρκετά προβληματικές απόψεις επίσης. Βασισμένοι σε μια μονοσήμαντη ερμηνεία της μαντίλας ως συμβόλου καταπίεσης λόγω της επιβολής της από συγκεκριμένα καθεστώτα σε συγκεκριμένα χωρικά πλαίσια, αδυνατούν να διακρίνουν διαφορετικές προσεγγίσεις πέρα από την κάθετη άρνηση. Όμως, αυτή η αντιμετώπιση αποφεύγει να δει το πρόβλημα στην ουσία, που δεν είναι το ρούχο, αλλά οι σχέσεις εξουσίας, που έχουν γεωγραφία και ιστορία, καθώς και φύλο. Κατά τη γνώμη μου, αυτό αποτυπώνει μια προβληματική πολιτικοποίηση που ισοπεδώνει την υπαρκτή διαφορετικότητα στο όνομα μιας αόριστης καθολικότητας, ενώ κρύβει εξίσου πατερναλιστικές αντιλήψεις και δυτική υπεροψία. Επιπλέον, επιβεβαιώνει αυτό που ειδικά οι αριστερές φεμινίστριες λέγαμε πάντα, ότι κανένας πολιτικός χώρος δεν είναι απαλλαγμένος από την πατριαρχία, για αυτό και χρειάζεται διαρκής πάλη και στο εσωτερικό μας.
Προσωπικά, δυσκολεύομαι να δω τη μαντίλα απαλλαγμένη από τις πατριαρχικές της συνδηλώσεις και να καταλάβω όσες γυναίκες ισχυρίζονται ότι τη φοράνε από επιλογή. Πρόκειται σίγουρα για μια συζήτηση χωρίς τέλος, κυρίως όμως αναρωτιέμαι και τι νόημα έχει. Αυτό που βλέπουμε είναι ότι ένα γυναικείο ρούχο μετατρέπεται σε σύμβολο και ως τέτοιο νοηματοδοτείται διαρκώς από διάφορες πλευρές, μέχρι που καταλήγουμε να συζητάμε για το ίδιο το σύμβολο τοποθετημένο στη σφαίρα των ιδεών και μόνο, αυτονομημένα από κάθε κοινωνική πραγματικότητα. Και μετά εμπλέκουμε και τις γυναίκες σε αυτό. Συνήθως οι συζητήσεις για τη μαντίλα, όπως αυτή που παρακολουθούμε με αφορμή την παρέλαση, διεξάγονται ουσιαστικά γιατί κάποιοι θεωρούν ότι τους επιτρέπεται να μας υποδείξουν τι μας καταπιέζει και τι όχι, πότε και πού, ή ακόμα και ότι κάτι δεν μας καταπιέζει και το έχουμε δει στραβά. Κάπως έτσι καταλήγουμε στην επικίνδυνη άνεση που αισθάνονται διάφοροι να κουνάνε το χέρι και να κάνουν υποδείξεις, είτε γιατί μια γυναίκα φοράει είτε δεν φοράει μαντήλα, και να χρησιμοποιούν τις γυναίκες ως δικαιολογία ή επιχείρημα για τις ατζέντες τους. Τα γυναικεία σώματα στο δημόσιο χώρο αντικειμενοποιούνται και εργαλειοποιούνται για να αποτελέσουν πεδία άσκησης πολιτικών. Όταν ακόμα και στην Ελλάδα, πολλά ανήλικα κορίτσια κινδυνεύουν να παντρευτούν παρά τη θέλησή τους, ενώ υπάρχουν παντρεμένες γυναίκες που δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα (ή πρόσβαση) στο διαζύγιο με την πλειοψηφία των Ελληνίδων, καταλαβαίνουμε πόσο υποκριτικό είναι να ασχολούμαστε, δήθεν επειδή μας καίει η ισότητα των φύλων, με το αν φοράνε ή όχι μαντίλα και δει στις παρελάσεις; Ας φτάσουμε στο να έχουμε όλες οι γυναίκες ίσες ευκαιρίες στη ζωή μας και να αμειβόμαστε το ίδιο με τους άντρες, να μπορούμε να εκφράσουμε τη διαφορετικότητά μας, να μην είμαστε σεξουαλικοποιημένα αντικείμενα ή μηχανές αναπαραγωγής και μετά συζητάμε, ακούγοντας κυρίως τι λένε οι ίδιες οι μουσουλμάνες γυναίκες, υπέρ ή κατά, και για τη μαντίλα.
Διαβάστε ακόμα
Αποδομεί η εμφάνιση της ξανθιάς δασκάλας το θεσμό των παρελάσεων;
Μουσουλμάνες γυναίκες: τα πρώτα θύματα της ισλαμοφοβίας
