της Αφροδίτης Νικολαΐδου και του Σωτήρη Δημητρίου

Η Αλίντα Δημητρίου υπήρξε μια πολιτικοποιημένη κινηματογραφίστρια. Υπηρέτησε το πολιτικό ντοκιμαντέρ και ξεχώρισε ακριβώς γιατί δεν έμεινε σε μια περιγραφή των διαφόρων κοινωνικών, πολιτικών και ιστορικών θεμάτων αλλά σε κάθε της έργο πραγμάτωνε αυτό που ο Dana Polan βρίσκει ότι έχει το πραγματικά πολιτικό έργο τέχνης, ενσωματώνει δηλαδή, τη διαφορά ανάμεσα στο πώς τα πράγματα είναι και πώς μπορούν να γίνουν.

Η Αλίντα Δημητρίου έκανε πάνω από πενήντα ντοκιμαντέρ. Ασχολήθηκε με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη θέση των γυναικών, με ιστορικά γεγονότα που πήγαιναν κόντρα στην επίσημη ιστορία όπως είναι το Θέατρο στο Βουνό, με σημαντικά πρόσωπα όπως ο Δημήτρης Πικιώνης και η αρχιτεκτονική, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης και το γλωσσικό ζήτημα, η εκτόπιση παραδοσιακών επαγγελμάτων από την ανάπτυξη του καπιταλισμού, αλλά και με το ιδιαίτερο είδος του Βιομηχανικού Ντοκιμαντέρ που το μπόλιασε με την διακριτική ευαισθησία και κατανόηση για τον εργαζόμενο. Η Αλίντα Δημητρίου όμως ήταν πολιτικοποιημένη σε κάθε της δημιουργική πλευρά. Ασχολήθηκε και προέβαλλε με σθένος την μικρού μήκους ταινία που πολλοί ακόμα και σήμερα την θεωρούν προάγγελο της μεγάλου μήκους και όχι, όπως εκείνη, ένα αυτόνομο κινηματογραφικό είδος. Έτσι ολοκλήρωσε τη μεγάλη προσφορά της με το Λεξικό Ταινιών Μικρού Μήκους που όχι μόνο κατέγραψε συστηματικά τις ελληνικές μικρού μήκους ταινίες αλλά και μέσα από μια αναλυτική εισαγωγή έθεσε τις βάσεις και το θεωρητικό και ιστορικό πλαίσιο ώστε η ταινία μικρού μήκους να θεωρηθεί ένα αυτόνομο είδος. Είχε αναλάβει, επίσης, τη διανομή ταινιών για τις κινηματογραφικές λέσχες, στην περίοδο όπου αυτές βρίσκονταν σε άνθιση, στα 1975-80. Τέλος, έγραψε άρθρα και επήρε μέρος στην οργάνωση σεμιναρίων για τον κινηματογράφο.

Με την τριλογία της που ξεκινά να γυρίζεται το 2005 και ολοκληρώνεται το 2012, η Αλίντα Δημητρίου συνεχίζει μια παράδοση πολιτικού ντοκιμαντέρ που σχετίζεται με τις γυναικείες φωνές και που οι ρίζες του βρίσκονται στη δεκαετία του ’70. Τα πολύ κοντινά στα γυναικεία πρόσωπα που σχεδόν δεν σε αφήνουν να πάρεις ανάσα, η εναλλαγή των μαρτυριών των δύσκολων συνθηκών και των βασανισμών με ένα γρήγορο μοντάζ και η ‘ακατέργαστη’ αισθητική του κάδρου που οδηγείται κατ’ αρχήν από αυτές τις ίδιες τις γυναίκες, από τις εκφραστικές κινήσεις του προσώπου και του σώματος τους, από τις διακυμάνσεις και τονικότητα της φωνής τους δεν αφήνουν περιθώρια ούτε για συναισθηματισμούς αλλά ούτε και για αποστασιοποιημένες μη-πολιτικές εν τέλει, θέσεις. Η τριλογία της που ξεκινά το 2008 με την ταινία για την αντίσταση των γυναικών στην Κατοχή, Πουλιά στο Βάλτο, αναζωπυρώνει το πολιτικό και ακτιβιστικό ντοκιμαντέρ που από τότε μέχρι σήμερα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέους τίτλους και αναδεικνύουν τις καταπιεσμένες και φιμωμένες φωνές της σύγχρονης κατάστασης. Ταυτόχρονα, εισάγει στον κινηματογράφο τη μεθοδολογία της προφορικής ιστορίας, με την οποία οι «χωρίς φωνή» μάρτυρες των γεγονότων αποκαλύπτουν μέσα από τα βιώματά τους πτυχές της ιστορίας, που συχνά ανατρέπουν τις αναφορές της επίσημης ιστορίας. Με τα ντοκιμαντέρ της Αλίντας Δημητρίου αποδεικνύεται ότι το κινηματογραφικό έργο και, δη το ντοκιμαντέρ, λειτουργεί αφενός ως τεκμήριο της ιστορίας (αντικείμενο της ιστορίας) αλλά και αντίστροφα ως διαμορφωτής της (υποκείμενο της ιστορίας).

Ταυτόχρονα, συνέβαλε αποφασιστικά να αναπτυχθεί στη χώρα μας ο στρατευμένος κινηματογράφος που στηριζόταν στην κατάργηση των συνθηκών της αίθουσας προβολής του εμπορικού κινηματογράφου με τη διεξαγωγή ανάλυσης και συζήτησης της ταινίας μετά την προβολή και την εναλλαγή των θέσεων μεταξύ θεατή και κριτικού. Οι ταινίες της προβάλλονταν σε στέκια και συλλόγους, στην Αθήνα και στην επαρχία, έξω από τα εμπορικά κυκλώματα προβολής και έξω από τα κανάλια της TV. Στην περίοδο που διερχόμαστε, περίοδο όπου συντελείται η μεγαλύτερη αλλαγή πολιτισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας, επεδίωξε με τις ταινίες της να συμβάλλει στη διαμόρφωση του πολιτισμού και των αξιών μιας πιο ανθρώπινης κοινωνίας, σε αντιδιαστολή με τον κυρίαρχο λόγο. Γι’ αυτό αρνήθηκε να παραχωρήσει την τριλογία της στα κανάλια και στις εφημερίδες που της την ζήτησαν. Υπηρέτησε τον κινηματογράφο σαν όπλο ιδεολογικής αλλά και πολιτικής πάλης.

Εκείνα που την χαρακτήριζαν ιδιαίτερα ήταν η αξιοπρέπεια, η αγάπη και το πάθος. Πάθος δια τη ζωή και για τη δουλειά της. Έγραφε για τις γυναίκες της τριλογίας της. «Τι διδάχτηκα από αυτές τις γυναίκες; Πριν από όλα και πάνω απ’ όλα το ήθος τους. Ζήλεψα την αντοχή τους. Έγινα πιο κάθετη, πιο ασυμβίβαστη».

Η Αλίντα Δημητρίου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1933 και έφυγε από τη ζωή τον περασμένο Ιούλιο. Ήταν μία ασίγαστη κινηματογραφίστρια και δεινή ερευνήτρια. Γνώριζε καλά και χρησιμοποιούσε τη σύγχρονη τεχνολογία του κινηματογράφου, ενώ ταυτόχρονα ενθάρρυνε συνεχώς τους νέους κινηματογραφιστές στην προσπάθεια να ανοίξουν νέους δρόμους με κοινωνικο-πολιτικό προσανατολισμό. Κυρίως όμως ήταν μια μαχήτρια με όπλο την κάμερα που επί σαράντα και πλέον χρόνια αποκαλύπτει την φωνή των από κάτω, των ξυπόλυτων. Από την αρχή της καριέρας της ρίχνει φως στην ανθρωπολογική προσέγγιση με το ιδιαίτερο κινηματογραφικό της ύφος το οποίο συνδιαλέγεται με cinema-verite και, συγκεκριμένα, με την παράδοση των Dziga Vertov και Jean Rouch.

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ ΑΑΙΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

  • 1977 Καρβουνιάρηδες (30λ.)
  • 1978 Σπάτα (22λ.)
  • 1983 Φούρνοι (43λ.)
  • 1985 Θέατρο στο βουνό (47λ.)
  • ???? Άγγελος Προκοπίου
  • 1984 Πικιώνης
  • ???? Τριανταφυλλίδης
  • ???? 25η Μαρτίου
  • ???? Τσιγγάνοι
  • ???? Τυφλοί
  • ???? Ταινία μικρού μήκους 1η
  • ???? Ταινία μικρού μήκους 2η
  • ???? Δράμα
  • 1989 Προϊστορική έρευνα στην Ελλάδα (50λ.)
  • 1995 Αθήνα

Βιομηχανικά ντοκιμαντέρ (ημίωρα, ΔΕΗ)

  • 1994 Όλοι εμείς
  • 1995 Για μια στιγμή
  • 2003 Η ζωή στα σύρματα
  • ????Συγκολλήσεις
  • ????Μια γάτα κάποτε
  • ????…στο σπίτι μας
  • ????Ανάσα και πνοή
  • ????Πυρόσβεση
  • ????Πριν και μετά
  • ????Να προσέχεις
  • ????Εμείς και η φωτιά
  • ????Το σώμα μου

1988 Ανθρώπινα δικαιώματα (σειρά ημίωρων ντοκ)

  • Δικαίωμα στην οικογένεια
  • Δικαίωμα στην εργασία
  • Δικαίωμα στο συνδικαλισμό
  • Δικαίωμα στη δικαιοσύνη και τη σωματική ασφάλεια
  • Δικαίωμα στα γηρατειά
  • Δικαίωμα στην κατοικία
  • Ελευθερία της γνώμης, της έκφρασης και της συνείδησης
  • Δικαίωμα στον Πολιτισμό
  • Δικαίωμα στην μόρφωση

1990 Οι γυναίκες (σειρά ημίωρων ντοκ)

  • Γυναίκα και τιμή
  • Γυναίκα στην εργασία
  • Γυναίκα στην τέχνη
  • Γυναίκα στην αρχαιότητα
  • Γυναίκα αγρότισσα
  • Γυναίκα στα ελεύθερα επαγγέλματα

Ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους (Τριλογία)

  • 2008 Πουλιά στο βάλτο (104λ.)
  • 2009 Η ζωή στους βράχους (98λ.)
  • 2011 Κορίτσια της βροχής (120λ.)

 

Περισσότερα

Οι γυναίκες στον αντιφασιστικό αγώνα, τότε και τώρα