της Esra Dogan
Το βράδυ της Πέμπτης, εκατοντάδες γυναίκες συγκεντρώθηκαν σε 12 πόλεις της Τουρκίας, καλώντας το λαό να ψηφίσει ‘Όχι’ στο συνταγματικό δημοψήφισμα της Κυριακής, που μπορεί να μεταμορφώσει το κοινοβουλευτικό σύστημα της χώρας σε μια ενισχυμένη προεδρεία. Το ‘Όχι’ στο δημοψήφισμα ήταν επίσης το βασικό μήνυμα 40 χιλιάδων γυναικών που βγήκαν στους δρόμους στις 8 του Μάρτη για την νυχτερινή φεμινιστική πορεία στη Κωνσταντινούπολη. Γυναίκες από διάφορες γυναικείες ομάδες, εργατικά σωματεία και κόμματα της αντιπολίτευσης, έχουν μέχρι στιγμής αντιπροσωπεύσει την πιο ενωμένη και δυνατή φωνή ενάντια στην ατζέντα του δημοψηφίσματος του Ερντογάν, σχηματίζοντας τη πλατφόρμα ‘Οι Γυναίκες Λένε ΟΧΙ’, συμμετέχοντας στις συγκεντρώσεις του ’Όχι’ σε πολλές γειτονίες της Τουρκίας και χρησιμοποιώντας εκτενώς τα κοινωνικά δίκτυα για να παροτρύνουν όλες τις γυναίκες να απορρίψουν τις συνταγματικές αλλαγές.
Για να το υπενθυμίσω, οι προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές, εάν εγκριθούν, θα δώσουν πλήρη εκτελεστική εξουσίας στον Πρόεδρο Ερντογάν, που ως ηγέτης του πρώτου κόμματος, θα έχει το κοινοβούλιο υπό τον έλεγχο του και θα έχει αποφασιστικό ρόλο στο διορισμό των μελών των ανωτάτων δικαστηρίων. Με άλλα λόγια, ένα πιθανό ‘Ναι’ στο συνταγματικό δημοψήφισμα θα σημαίνει την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος ανεξέλεγκτης ‘μοναρχίας’.
Τι σημαίνουν οι συνταγματικές αλλαγές για τις γυναίκες της Τουρκίας?
Για την ακρίβεια δεν υπάρχει πουθενά αναφορά στη λέξη ‘γυναίκα’ στις προτάσεις για συνταγματικά αναθεώρηση, που είναι και ένας λόγος που προκαλεί τόση οργή στις ακτιβίστριες των γυναικείων δικαιωμάτων. Επίσης, οι αλλαγές στο πολιτικό καθεστώς θα σημάνουν το σχηματισμό μια αυταρχικής και συντηρητικής κυβέρνησης, που το πιθανότερο είναι να μην αφήσει καθόλου χώρο διαλόγου με τον Ερντογάν και τις ομάδες των γυναικών σχετικά με τα γυναικεία ζητήματα.
Το δηψημόφισμα απειλεί βαθιά τις γυναίκες της Τουρκίας, όχι μόνο επειδή γεννά μια αίσθηση ότι οι υποσχεθείς, αλλά μέχρι στιγμής ανεκπλήρωτες νομικές αλλαγές σε ζητήματα φύλου θα μείνουν στο ράφι για πάντα, αλλά και επειδή τώρα αντιμετωπίζουν ένα μεγαλύτερο κίνδυνο να χάσουν τα βασικά τους δικαιώματα, που έχουν κατακτηθεί μετά από έναν αιώνα διεθνούς και εθνικού γυναικείου κινήματος.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης των γυναικών στον Ερντογάν και στο AKP δεν είναι αδικαιολόγητη
Παρότι τα πρώτα χρόνια της στην εξουσία η κυβέρνηση του AKP κράτησε την υπόσχεση της για μεταρρυθμίσεις στα θέματα των γυναικείων δικαιωμάτων και επιζητούσαν τη συνεργασία με ανεξάρτητες ομάδες γυναικών στο σχεδιασμό των νομικών αλλαγών, τη τελευταία δεκαετία οι πρωτοβουλίες για τα δικαιώματα των γυναικών έχουν μονίμως αγνοηθεί. Αντιθέτως, ο Ερντογάν έχει προσπαθήσει να επιτεθεί σε όποιον κι όποια τόλμησε να αντιταχθεί στον αυξανόμενο απολυταρχισμό του.
Οι Τουρκάλες είναι πλήρως συνειδητοποιημένες για το πως η δημοκρατία έχει εκφυλιστεί σοβαρά στη Τουρκία. Τα ΜΜΕ είναι λογοκριμένα, τα κοινωνικά δίκτυα μπλοκαρισμένα, οι Κούρδοι δήμαρχοι αντικαθίστανται από εντεταλμένους της κυβέρνησης και στελέχη του HDP, δημοσιογράφοι, δικηγόροι και ακτιβιστές φυλακίζονται.
Και μέσα σε ένα τόσο έντονο πολιτικό κλίμα, ο ίδιος ο Ερντογάν αντιτάχθηκε στην ιδέα της ισότητας των φύλων και ξεκίνησε ένα πόλεμο ενάντια στις γυναίκες.
Τα τελευταία χρόνια έχουν σημαδευτεί από πολλές αμφιλεγόμενες δηλώσεις του Ερντογάν που τρέφουν το μισογυνισμό και την έμφυλη βία αλλά και από τις προσπάθειες της κυβέρνησης του να νομιμοποιήσει το βιασμό και να αποδομήσει την αλληλεγγύη των γυναικών. Ας θυμηθούμε κάποιες από αυτές:
Ιούνιος 2011: Ο Ερντογάν άσκησε κριτική σε μια ακτιβίστρια που ανέβηκε σε ένα περιπολικό κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας για τον θάνατο συνταξιούχου δασκάλου από υπερβολική ρίψη δακρυγόνων, λέγοντας: «Δεν ξέρω αν ήταν κοπέλα ή γυναίκα», σε μια προσπάθεια να αμφισβητήσει την «αγνότητά» της κάνοντας αναφορά στην παρθενιά της.
Απρίλιος 2013: Κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Συνεδρίου για τον Εθισμό στην Τεχνολογία, ο Ερντογάν ισχυρίστηκε ότι η μητρότητα έχει γίνει κάτι εύκολο, χάρη στις πάνες μιας χρήσης. «Τη διπλώνεις (την πάνα), την πετάς, παίρνεις μια καινούρια και συνεχίζεις», είπε στις γυναίκες παροτρύνοντάς τις να κάνουν τουλάχιστον τρία παιδιά.
Νοέμβριος 2014: Ο Ερντογάν είπε στη Διεθνή Διάσκεψη για τις Γυναίκες και τη Δικαιοσύνη ότι οι γυναίκες και οι άντρες δεν είναι ίσοι και ότι αυτό είναι «ενάντια στη φύση».
Δεκέμβριος 2014: Ο Ερντογάν, σε ένα γάμο όπου βρέθηκε ως καλεσμένος, κατηγόρησε τους υπέρμαχους του ελέγχου των γεννήσεων ως «προδότες» που επιχειρούν να αφαιμάξουν το έθνος.
Τον Μάιο του 2016: μιλώντας για το ίδιο θέμα, προσέθεσε: «Ο οικογενειακός προγραμματισμός και η αντισύλληψη δεν είναι για τις μουσουλμανικές οκογένειες».
Ιούνιος 2016: Κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας ενώπιον της Τουρκικής Ένωσης Γυναικών και Δημοκρατίας, ο Ερντογάν είπε ότι η γυναίκα είναι «ατελής, μισή γυναίκα» αν δεν γεννήσει, κάνοντας διάλεξη στις γυναίκες με τον ισχυρισμό ότι «η απόρριψη της μητρότητας σημαίνει εγκατάλειψη της ανθρωπότητας» και ενθαρρύνοντάς τις να συμβάλλουν στην αύξηση του πληθυσμού της χώρας. Μάλιστα παραπονέθηκε ότι «οι φεμινίστριες απορρίπτουν τη μητρότητα».
Νοέμβριος 2016: Η Κυβέρνηση του AKP σφράγισε τις πόρτες αρκετών γυναικείων οργανώσεων μέσω των διαταγμάτων που εκδόθηκαν μετά την κήρυξη της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Νοέμβριος 2016: Η Κυβέρνηση του ΑΚΡ εισήγαγε στο Κοινοβούλιο ένα νομοσχέδιο (γνωστό και ως Νόμος περί Βιασμών) που θα επέτρεπε την απελευθέρωση των βιαστών που παντρεύονται τα θύματά τους. Η σθεναρή αντίσταση του γυναικείου κινήματος ανάγκασε την Κυβέρνηση να κάνει ένα βήμα πίσω και να αποσύρει το νομοσχέδιο.
Και η λίστα συνεχίζεται…
Ο Ερντογάν και οι κυβερνήτες, που δικατέχονται από μια βαθιά εμμονή να μοιράζονται δημοσίως τις ιδέες τους σχετικά με την «θηλυκότητα» και την «γυναικεία φύση», προσπάθησαν αμέτρητες φορές να «διδάξουν» τις γυναίκες πώς πρέπει να ντύνονται, πώς πρέπει να γελάνε, πόσα παιδιά πρέπει να έχουν, πώς πρέπει να θηλάσουν, πώς πρέπει να ακολουθήσουν την καριέρα τους, καθώς και τι πρέπει να ζητάνε (η ισότητα σίγουρα δεν είναι στη λίστα).
Δεν είναι τόσο δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί κατά τη διάρκεια των 15 χρόνων της κυριαρχίας του ΑΚΡ, η βία εναντίον των γυναικών – ο αριθμός των βιασμών, των σεξουαλικών επιθέσεων και γυναικοκτονιών κ.λ.π.- έχει αυξηθεί σημαντικά. Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος η κατάσταση μόνο χειροτέρεψε, με τους άνδρες στους δρόμους να βάζουν τυχαία γυναίκες στο στόχαστρο, επειδή φορούσαν μίνι σορτς ή φούστες. Με δεδομένο πως θρησκευτική ρητορική του Ερντογάν και πατριαρχική διακυβέρνηση του νομιμοποιούν τη βία, οι γυναίκες αισθάνονται πιο ανασφαλείς τόσο στο δρόμο όσο και στο σπίτι.
Γιατί είναι ο Ερντογάν τόσο επιφυλακτικός απέναντι στις γυναίκες;
Ο Ερντογάν και η κυβέρνησή του επιθυμούν να διαμορφώσουν ένα πρότυπο «γυναίκας» στην Τουρκία – μιας γυναίκας υπάκουης και υποχωρητικής, έτσι ώστε να μπορούν να διαμορφώσουν την κοινωνία σύμφωνα με τις πατριαρχικές και θρησκευτικές νόρμες, και να διευκολύνουν έτσι την επικράτηση τους στην εξουσία. Οι γυναίκες που δεν ανταποκρίνονται σε αυτό «πρότυπο», γίνονται αντιπαθείς, όχι μόνο επειδή αποτελούν μια πρόκληση για τους παραδοσιακούς ρόλους των δύο φύλων, τις οικογενειακές αξίες και τις θρησκευτικές ιδέες, αλλά και επειδή εκπροσωπούν τη μεγαλύτερη απειλή για το σύστημα και αποτελούν μια σημαντική πρόκληση για τη κυριαρχία του Ερντογάν. Ο Ερντογάν περιφρονεί ιδιαίτερα το κουρδικό πρότυπο γυναίκας, το οποίο στη Ροτζάβα και τις γύρω περιοχές του Κουρδιστάν, έχει μετατραπεί σε σύμβολο της ελευθερίας, της ισότητας και της αντίστασης κατά της κρατικής εξουσίας και εναντίον του καταπιεστικού και ριζοσπαστικού Ισλάμ.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι γυναίκες εκφράζουν το ηχηρότερο «Όχι»
Εκατομμύρια γυναίκες στην Τουρκία γνωρίζουν πολύ καλά ότι ένα πιθανό «Ναι» στο δημοψήφισμα θα έχει αρνητικές συνέπειες για τα δικαιώματά τους επί των σωμάτων τους και τις διεκδικήσεις τους για ισότητα – δικαιώματα για τα οποία έχουν αγωνιστεί σκληρά και πρέπει να διασφαλιστούν με κάθε κόστος. Η παντοδυναμία του Ερντογάν θα δημιουργήσει μια αόρατη φυλακή για εκείνες, θέτοντας έτσι τη ζωή τους σε περαιτέρω κίνδυνο.
Οι γυναίκες φαίνεται να γνωρίζουν επίσης, ότι αν ενωθούν μαζί, περικλείοντας τα διαφορετικά χρώματα της εθνικότητας, της θρησκείας και τη σεξουαλικότητα τους, η αλληλεγγύη τους μπορεί να δημιουργήσει το δυνατότερο «Όχι» απέναντι στη δικτατορία του Ερντογάν.
Διαβάστε ακόμα
Το κράτος έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία τώρα στοχοποιεί το κίνημα γυναικείας αλληλεγγύης
Νομιμοποίηση του βιασμού ανηλίκων: πού πάει η Τουρκία;
Οι γυναίκες αντιδρούν στον νόμο για τους «θρησκευτικούς γάμους» στην Τουρκία
Οι θέσεις του AKP για τις γυναίκες: λόγος για να ξεσηκωθείς στην Τουρκία
